การสรุป คือ วิธีการเขียนข้อความที่มีจำนวนมากให้เหลือเฉพาะส่วนที่มีความสำคัญจริงๆ เช่น หัวใจของเรื่องและประเด็นสำคัญ ซึ่งเป็นส่วน ที่มีคุณค่าสำหรับการบันทึกและจดจำ ตัดส่วนปลีกย่อยออกไป Webster’s เรียกการสรุปนี้ว่า “ความคิดทั่วไปในรูปแบบสั้นๆ” การสรุปคือ การกลั่นกรอง การควบรวมหรือการลดข้อความมากมายให้เหลือแต่ส่วนสำคัญ
ขณะที่สรุปจะต้องทำอะไรบ้าง
ผู้เรียนจะกำจัดข้อความหรือตัวอย่างที่ไม่จำเป็นหรือฟุ่มเฟือยออกไป ผู้เรียนจะต้องพยายามหาประเด็นสำคัญของเรื่อง โดยผู้เรียนพยายามที่จะ หาคำสำคัญและข้อความที่สำคัญจากเรื่องที่อ่าน แล้วพยายามหาใจความสำคัญและ รายละเอียดที่จำเป็นที่ใช้ในการเขียนสนับสนุนใจความ สำคัญของเรื่อง
เมื่อผู้สอนให้ผู้เรียนเขียนสรุปเรื่องที่อ่าน ผู้สอนจะพบว่าผู้เรียน
- เขียนข้อความทุกข้อความที่ให้สรุปลงไปทั้งหมด
- เขียนข้อความที่ไม่มีประโยชน์
- เขียนประโยคเต็มๆ
- เขียนมากเกินไป
- เขียนไม่เพียงพอ
- คัดลอกคำต่อคำมา
ผู้สอนต้องการให้ผู้เรียนทำอะไรบ้างเมื่อผู้เรียนต้องเขียนสรุปเรื่องที่อ่าน
- ดึงใจความสำคัญออกมา
- สนใจในข้อมูลสำคัญ
- ใช้คำหรือวลีที่สำคัญ
- ตัดใจความที่เยิ่นเย้อ
- เขียนในสิ่งที่เพียงพอต่อการนำไปสู่หัวใจของเรื่อง
- ใช้คำที่รวบรัดแต่ยังคงใจความสำคัญ
ผู้สอนจะสอนให้ผู้เรียนเขียนสรุปเรื่องที่อ่านได้อย่างไร
ผู้สอนโปรดระลึกไว้เสมอว่า การสอนสรุปใจความสำคัญเป็นเรื่องที่ไม่ใช่เรื่องเล็กๆ แต่เป็นเรื่องที่ยากที่สุดสำหรับผู้เรียนที่จะเรียนและสามารถ เขียนสรุปเรื่องที่อ่านได้ และเป็นวิธีที่ยากที่สุดที่ผู้สอนจะสอนให้ผู้เรียนเข้าใจและสามารถเขียนสรุปเรื่องที่อ่านได้ ผู้สอนต้องให้ผู้เรียนหมั่น ฝึกฝนและให้เวลาในการฝึกฝนวิธีนี้ วิธีนี้เป็นสิ่งที่มีค่าและมีประสิทธิภาพอย่างมาก ผู้สอนคงไม่อยากให้ผู้เรียนจบออกไปโดยไม่สามารถสรุป ใจความสำคัญได้เลย หลายครั้งที่ผู้สอนให้ผู้เรียนเขียนสรุปเรื่องที่อ่าน แต่ผู้สอนอาจจะไม่ได้สอนเทคนิคที่มีประสิทธิภาพสำหรับผู้เรียน
ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างในการสอนวิธีเขียนสรุปเรื่องที่อ่าน ผู้สอนลองใช้เทคนิคนี้ 1 เทคนิค หรืออาจจะใช้ทั้งหมด แต่ขอให้พยายามกระตุ้นให้ ผู้เรียนได้ใช้มากและบ่อย หากใช้จนเป็นนิสัยและมีความสามารถเขียนสรุปเรื่องที่อ่านแล้ว ผู้เรียนจะผันตนเองเป็น “ผู้เรียนรู้ตลอดชีวิต (lifelong learners)”
ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างในการสอนวิธีเขียนสรุปเรื่องที่อ่าน ผู้สอนลองใช้เทคนิคนี้ 1 เทคนิค หรืออาจจะใช้ทั้งหมด แต่ขอให้พยายามกระตุ้นให้ ผู้เรียนได้ใช้มากและบ่อย หากใช้จนเป็นนิสัยและมีความสามารถเขียนสรุปเรื่องที่อ่านแล้ว ผู้เรียนจะผันตนเองเป็น “ผู้เรียนรู้ตลอดชีวิต (lifelong learners)”
- หลังจากให้ผู้เรียนใช้วิธีขีดเส้นใต้ข้อความสำคัญ (selective underlining) แล้ว ให้ผู้เรียนเอากระดาษปิดข้อความสำคัญที่ผู้เรียน ได้ขีดเส้นไว้ แล้วให้ผู้เรียนพยายามเขียนย่อหน้าสรุปข้อความสำคัญที่ผู้เรียนได้ขีดเส้นไว้โดยการนึกเอา เขียนให้ได้มากที่สุดเท่าที่ จะทำได้ ผู้เรียนสามารถให้พลิกกลับมาเพื่อดูข้อความสำคัญที่ผู้เรียนได้ขีดเส้นไว้ได้ หากเมื่อเขียนแล้วไม่ทราบว่าจะเขียนอะไรต่อ หรือ คิดไม่ออก ผู้เรียนสามารถให้พลิกกลับไปกลับมาหลายครั้งได้เพื่อดูข้อความที่ผู้เรียนได้ขีดเส้นไว้และตรวจสอบการเขียนสรุปของตน ให้แน่ใจว่าได้ “ข้อความสำคัญ” แล้ว เมื่อเขียนสรุปเสร็จควรมีความยาวประมาณ 1 ย่อหน้า
- พยายามให้ผู้เรียนเขียนสรุปมาให้สั้นลงเรื่อย ๆ โดยที่ใจความที่สำคัญและข้อมูลที่เกี่ยวข้องยังคงมีอยู่ โดยเริ่มจากเขียนสรุปครึ่งหน้า แล้วเขียนสรุปให้ลดลงเหลือสองย่อหน้า ย่อหน้าเดียว 2-3 ประโยค และประโยคเดียวในตอนสุดท้าย
- ให้ผู้เรียนอ่านหนังสือพิมพ์และเขียนประโยคหรือวลีเดียวที่บ่งบอกถึงคำตอบเฉพาะสำหรับคำถามที่ถามเกี่ยวกับ ใคร (who) อะไร (what) เมื่อไร (when) ที่ไหน (where) ทำไม (why) และ อย่างไร (how)
- ตัดเฉพาะบทความจากหนังสือพิมพ์มาโดยไม่มีหัวเรื่อง แล้วให้ผู้เรียนเขียนหัวเรื่องจากบทความนี้ หรือ ให้ผู้เรียนจับคู่บทความ กับหัวเรื่อง
Pat Widdowson จาก Surry County Schools ใน North Carolina สหรัฐอเมริกา ได้ทดลองใช้วิธีนี้กับผู้เรียน คือ ให้ผู้เรียนทำ กิจกรรม อาจเป็นการโฆษณาหรือส่งโทรเลข กำหนดให้คำ 1 คำ มีราคา 10 เซนต์ ให้ผู้เรียนเขียนข้อความได้มากเท่าที่ผู้สอนกำหนดเป็น จำนวนเงินสูงสุดให้ เช่น เมื่อผู้สอนกำหนดเงินที่ผู้เรียนมีมากที่สุดเช่น 2 เหรียญ ผู้เรียนก็จะสามารถเขียนได้สูงสุด 20 คำเท่านั้น วิธีนี้เป็น เทคนิคการฝึกฝนการสรุปใจความได้อีกแบบหนึ่ง
